اجتماعی

از نجمه خاتون مادر امام رضا(ع) روایت است که فرمود: چون به فرزندم، علی، بارور شدم، ثقل و سنگینی حمل را در خویشتن احساس نمی‏‌نمودم و هر وقت به خواب می‌‏رفتم، صدای تسبیح و تهلیل و تمجید یزدانِ مجید را از شکم خود می‏‌شنیدم و از این حال، در شگفت بودم. چون آن نور ایزدی را فرو گذاشتم، دست بر زمین و سر به سوی آسمان برد و لب‏‌های مبارک را متحرک داشت، گویا سخن همی‏‌ کرد و من فهم آن نمی‏‌کردم، پس در همان ساعت، پدرش موسی بن جعفر بر وی درآمد و فرمود: گوارا باد به تو ای نجمه! کرامت پروردگار تو.

پس آن مولود مسعود و ولی خداوندِ وَدود را در جامه‏ سفیدی پیچیده، به آن حضرت دادم و امام موسی(ع) در گوش راست وی اذان گفت و در گوش چَپَش اقامه گفت، آنگاه آب طلب کرد، کامش را به آن آب برداشت و او را به من داد و فرمود: بگیر این را که بقیه خداوند است در زمین و حجت خدا بعد از من است.

هنگام ولادت آن حضرت، خوارق عادت از آن حضرت به شهود رسید، از جمله آنکه رو به قبله، خدای را سجده و شهادتین گفت و به امامت آباء گرامی‏‌اش و خودش شهادت‏ داد.

*قطره‌‏ای از دریای فضل رضوی

هر چه از حضرت امام رضا(ع) می‌‌کردند، بی‏‌تأمل پاسخ می‏‌داد و سؤال کننده را از جواب وافی، راحت می‏‌بخشید. بدون انتظار عطا می‏‌کرد و جواب سؤال و تمثیلات آن حضرت، به جمله از آیات قرآنی بود، سخن هیچ کس را قطع نمی‌کرد و پای مبارک را نزد احدی دراز نمی‏‌کرد و ملازم را دشنام نمی‏‌داد و با خدمه و غلامان، طعام می‌خورد و تلافی احسان مردم را به چندین برابر می‏‌فرمود.

امام رضا(ع) اندک می‌خوابید و بسیار روزه می‌گرفت و آن حضرت، احسان فراوان می‌کرد و پوشیده صدقه می‌داد و بیشتر صدقات آن حضرت و احسان‏‌های او در شب‏‌های تار بود و در تابستان بر روی حصیر و در زمستان بر فراز پلاس می‏‌نشست، در هر ماه، سه روز را به روزه می‌گذرانید و می‏‌فرمود: این سه روز در هر ماه به روزه بردن، چنان است که تمام روزگار را به روزه بسپارند.

*خدمت به مهمان

میهمانی به حضرت ابی‌الحسن(ع) رسید و امام، شب هنگام با میهمان خود نشسته و حدیث می‏‌فرمود، وقتی چراغ روشنایی به حالت خاموش شدن در آمد، آن مرد دست دراز کرد تا اصلاح فرماید. حضرت ابوالحسن او را از آن کار بازداشت و خود به نفسِ مبارک، مبادرت فرموده چراغ را درست کرد و فرمود: ما جماعتی هستیم که رضا نمی‏‌دهیم میهمان‏‌های خود را به خدمت بداریم.

*همراه با غلامان

در بحارالانوار از عبداللّه‏ بن صلت روایت است که مردی از اهل بلخ به من گفت: گاهی که حضرت امام رضا(ع) به طرف خراسان سفر می‏‌فرمود، در رکاب همایونش بودم. هنگام غذا سفره طعام که پهن می‌شد غلامان خود را از سیاهان و غیره کنار هم در یک سفره اطعام می‌کردند.

عرض کردم: فدایت بگردم! چطور می‌شد با سیاهان بر سر یک سفره جلوس نمی‌کردی و رعایت حشمت و عظمت خود را ملحوظ می‏‌داشتی.

فرمود: پروردگار عالم یکی است و مادرِ جهانیان یکی است و پدر مردمان یکی است؛ یعنی پدر ما به جمله، آدم و مادر ما، حَوّا است و پاداش هر چیزی بر حَسب عمل است.
 

چرایی نام امام هشتم به روایت امام جواد(ع)

درعیون اخبار الرضا آمده است که بزنطی می‌گوید: به حضرت جواد (ع) عرض کردم گروهی از مخالفین شما معتقدند که لقب رضا را مأمون به پدر شما داد، چون راضی شد که ولیعهد او باشد.

حضرت فرمود: «به خدا دروغ گفته‌اند و کار نابجایی کرده‌اند. خداوند بزرگ او را رضا نامیده زیرا او مورد رضایت خدا بود در آسمانها و مورد پسند پیامبر اکرم (ص) و ائمه طاهرین بود در زمین» عرض کردم مگر تمام آباء و اجداد شما از ائمه طاهرین (ع) مورد پسند خداوند و پیامبر (ص) نبودند، فرمود: «چرا؟» عرض کردم پس چرا پدرت را بین آنها رضا لقب دادند؟ فرمود: «چون مخالفین نیز او را چنان پسندیدند که دوستان و موافقین نیز پسندیده بودند. ولی این موفقیت برای هیچ کدام از آباء گرامش دست نداد.به همین جهت در میان ائمه به رضا ملقب شد».

ماجرای سرودن شعر معروف «قربون کبوترای حرمت»

آن شب توی همان صحن توسل کرد که چهارده قدم به سمت ضریح بردارد و با هر قدم یک بیت برای آقا امام رضا (ع) بگوید. قدم بر می‌داشت، اشک‌هایش می‌ریخت و زیر لب زمزمه می‌کرد. «قربون کبوترای حرمت، قربون این همه لطف و کرمت.»
خبرگزاری فارس: ماجرای سرودن شعر معروف «قربون کبوترای حرمت»

به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، کتاب شهید «غلامعلی رجبی (جندقی)» از سری مجموعه کتاب‌های «یادگاران» به تازگی از سوی انتشارات «روایت فتح» منتشر و روانه بازار نشر شده است.

این کتاب به بیان یکصد خاطره از زندگی شهید جندقی پرداخته است که همه خاطرات کوتاه، اما پرمحتوا هستند به گونه‌ای که نویسنده کتاب یعنی «سیداحمد معصومی‌نژاد»، در این کتاب به ابعاد مختلف شخصیت این شهید نظیر بُعد شاعری و مداحی آستان اهل بیت (ع) و بُعد آموزگاری و فعالیت‌هایش، پرداخته است.

یکی از خاطرات به این شرح است:

آن شب توی همان صحن توسل کرد که چهارده قدم به سمت ضریح بردارد و با هر قدم یک بیت برای آقا امام رضا (ع) بگوید. قدم بر می‌داشت، اشک‌هایش می‌ریخت و زیر لب زمزمه می‌کرد. «قربون کبوترای حرمت، قربون این همه لطف و کرمت.»

در ذیل یکی دیگر از خاطرات را می‌خوانید:

آن شب مجلس قبض بود و سرد. پایین پای حضرت گوشه صحن نشسته بودیم. سرش را بلند کرد به گنبد طلا نگاه کرد و گفت: آقا هیبتت ما رو گرفته.

حاج سعید حدادیان می‌گفت: وقتی مجلس قبض باشه، دیگر از دست کسی کاری برنمیاد. برام جالب بود که غلامعلی چطور می‌تواند مجلس را از آن وضعیت خارج کند. همان یک جمله تنها جمله‌ای بود که می‌توانست حال مجلس را عوض کند. چون از دلش بلند شده بود.

بر اساس این گزارش، شهید «غلامعلی جندقی» معروف به رجبی در سال ۱۳۳۳ در محله خیابان آذربایجان تهران در خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمد. پدر وی حاج حسن که از اساتید برجسته اخلاق و عرفان زمان خود بود، اهتمام ویژه‌ای در تربیت فرزندان خود ورزید.

غلامعلی بنابر راهنمایی‌ها و تربیت پدر بزرگوارش مداحی اهل بیت (ع) را از همان سنین نوجوانی آغاز و به دلیل آشنایی با معارف قرآنی و اسلامی استعداد در حفظ شعر و سوز صدای وی توانست در این عرصه سریع رشد کند تا بدان جا که از سبک‌ها و اشعار او مداحان برجسته بسیاری استفاده می‌کردند. شعر معروف:

قربون کبوترای حرمت

قربون این همه لطف و کرمت

از نمونه اشعار شهید «غلامعلی جندقی» است.

جندقی با انتخاب شغل معلمی راه پدر بزرگوارش را ادامه داد و در مدت عمر کوتاه خود توانست تأثیرات بسزایی بر اطرافیان خود به ویژه جوانان بگذارد.

تربیکاربرد امروزی مناظره‌های امام رضا(ع)ت نسل جوان در محیط مسجد و مدرسه، شهید غلامعلی جندقی را از حضور در جبهه‌های حق علیه باطل باز نداشت و سرانجام در ۵ مرداد سال ۱۳۶۷در سن سی و چهار سالگی در عملیات «مرصاد» توسط گروهک منافقین به شهادت رسید.

گفتنی است، انتشارات «روایت فتح» کتاب «غلامعلی رجبی (جندقی)» به قلم سیداحمد معصومی نژاد کتاب بیست و چهارم از مجموعه یادگاران را در ۱۱۲ صفحه و با شمارگان ۲۲۰۰ نسخه و قیمت ۵۰۰۰ تومان منتشر و روانه بازار نشر کرده است.

کاربرد امروزی مناظره‌های امام رضا(ع)

در میان شیوه‌های مختلف برای اثر گذاری بر دیگران، بی‌تردید یکی از برگزیده‌ترین‌ها، مناظره(گفت‌و‌گو) است، مناظره یکی از عوامل پویندگی فکر اسلامی و از کهن‌ترین شیوه‌های برخورد اندیشه‌ها به شمار می‌آید که پیشینه‌ای طولانی دارد، اسلام بیش از هر دینی به گفت‌و‌گو به عنوان اصلی برای آگاه سازی مردم از حقایق هستی و آشکار ساختن آن با روش تکاملی خود و دستیابی به تمدن برتر پای فشرده است، بزرگترین معجزه پیامبر اکرم(ص) برای آشنا ساختن مردم با حقیقت تمدن اسلامی در «کلام» بود و امامان معصوم(ع) در کنار پافشاری بر چالش افکار، ما را به شدت از استبداد به رأی و روی بر تافتن از گفت‌وگو برای دستیابی به افکار درست بر حذر داشته‌اند. مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه علمیه قم درباره شیوه مناظره ثامن‌الحجج(ع) این چنین می‌نویسد:

امام رضا(ع) که از او می‌توان به عنوان سردمدار این حرکت فرهنگی جهان اسلام یاد کرد، با پذیرش شرکت در مناظرات سران ادیان در دربار مأمون اثبات کرد که ادیان مختلف معارف مشترکی دارند که با مطرح کردن آن می‌توان باب گفتگو را گشود و حق و باطل را از یکدیگر تمیز داد، گفت‌وگوی بین الادیان از زمان پیامبر اعظم(ص) و ماجرای مباهله آغاز شده است که در ابتدا بین پیامبر اکرم(ص) و سران مسیحیت مناظره‌ای صورت گرفت و در نهایت به مباهله ختم شد. علت این امر هم عدم پذیرش استدلالات منطقی و عقلی اسلام و رهبر آن توسط رهبر مسیحیت بوده است، به عبارت دیگر عناد، مانع پذیرش حقیقت توسط آنان شد.

به همین دلیل خداوند دستور به انجام مباهله داد تا آنان در مقابل واقعیت قرار گیرند. مسیحیان هم، نه حق را پذیرفتند و نه مباهله را، پس از این ماجرا یهودیان مدینه نزد پیامبر اکرم(ص) آمدند و سؤالاتی را مطرح می‌کردند، علاوه بر مدینه، اقلّیت‌های مذهبی و دینی سایر شهرهای عربستان و حجاز نیز نزد رسول خدا(ص) می‌آمدند و به بحث و مناظره می‌پرداختند، این رویه در دوره‌های خلفای پس از پیامبر اکرم(ص) نیز ادامه داشته است.

*شیوه مناظرات امام رضا(ع) با توجه به رویکردهای عقلانی عصر امام(ع)

یک اصل در مناظره وجود دارد و آن اینکه نمی‌شود با هیچ فردی مناظره کرد، مگر اینکه مشترکاتی بین افراد وجود داشته باشد و از آن نقاط مشترک برای رفع مجهولات استفاده شود، بنابراین ائمه(ع) هم از همین روش در مناظرات استفاده می‌کردند و از نقاط مشترک بین الادیانی برای رفع اختلافات فکری و اعتقادی بهره می‌جستند و از موضع فکری خود آن‌ها به بیان اشکالات اعتقادی‌شان می‌پرداختند، این شیوه مناظره، شیوه عقلایی است، رویه امام رضا(ع) در مناظراتش این نبود که اعتقادات اسلام را برای طرف مقابل، حق بالقوه فرض کند، بلکه از طریق استدلال عقلی و بر اساس مشترکات اعتقادی و دینی به رفع اشکالات می‌پرداختند و حقانیت اسلام را به اثبات می‌رساندند، چرا که بدون تعقل نمی‌توان تناقضات بین ادیان را رفع کرد، این شیوه، یک روش ضابطه‌مند در مناظرات است و غیر از این، مناظرات راه به جایی نخواهد برد.

در واقع حضرت رضا(ع) در مناظرات خود با سران ادیان به دنبال برتری‌جویی نبودند و با استفاده از عنصر عقل و منطق به اثبات حقانیت اعتقادات اسلامی می‌پرداختند، نکته مهمی که در این مناظرات قابل توجه است، هدف از برگزاری این مناظرات توسط مأمون است؛ او و اطرافیانش می‌خواستند با برگزاری این مناظرات مردم و ذهن عموم جامعه را به این مباحث مشغول کنند، به طوری که مردم در یک وادی و حاکم در وادی دیگر باشد، چون در این صورت حاکم خیلی راحت‌تر می تواند به مقاصد خودش برسد.

حضرت توانست با شرکت در این مناظرات و بهره‌مندی از احاطه کامل بر مبانی شریعت اسلام و اعتقادات طرف‌های مقابلش، دایره این بازی سیاسی را به شکلی دیگر و به سمت دیگری بچرخاند و به جای اینکه این مناظرات سبب اخلال و اغتشاش فکری جامعه شود، باعث تقویت علمی علمای اسلام شود و این مشخص می‌کند که امام(ع) توانستند نقشه شوم مأمون را خنثی کنند، همچنین باعث تقویت سطح فکری جامعه شدند که این به ضرر هدف‌های سیاسی عباسیان بود.

وقتی امام(ع) این مناظرات را انجام دادند، مأمون متوجه شد که خلاف انتظاراتش، امام(ع) به هدف‌های خود دست یافته و سطح اطلاعات مردم و التفات آنان به مسائل اعتقادی بالا رفته است، زیرا در سابق برای مردم این گونه استدلال عقلی برای رفع شبهات تبیین نشده بود و ممکن بود که آن شبهات را بر اساس دانسته‌های قبلی خود یا بپذیرند یا رد کنند، اما استدلال عقلی بر آن‌ها حاکم نبوده است، ولی در زمان حضرت رضا(ع) تفکر ضابطه‌مند شد و در واقع تفکر ضابطه‌مند، معیار تشخیص حق و باطل قرار گرفته بود و این به نفع اسلام ختم شد.

*کاربرد عملی شیوه مناظره حضرت(ع) در عصر حاضر

امروزه شاهد ایجاد اغتشاش فکری توسط رسانه های جمعی و ارتباطی وابسته به دولت‌ها، مذاهب و فرق گوناگون هستیم که در فکر، تعقل و شعور مردم هم بی‌اثر نیست و تا اندازه زیادی اثر خودش را گذاشته است، بنابراین، ناگزیر به اثبات عقلانی داشته‌های اعتقادی خود هستیم، لذا بهره‌مندی از همان شیوه‌ای که امام رضا(ع) در مقابله فکری با جهان مسیحیت و یهود و یا در قبال زنادقه و سایرین بهره جستند و به کار بردند، می‌تواند به ما کمک کند تا معیارهای تفکر و تعقل ضابطه‌مند را در جهان امروز بسط دهیم و اگر همان طور تسلیم شویم و تعصّب گونه برخورد کنیم، راه به جایی نخواهیم برد.

*احاطه علمی امام رضا(ع)

بحث دیگری که مطرح است بحث احاطه امام رضا(ع) به مبانی فکری طرف‌های مقابل خود است و به عبارت دیگر ایشان نسبت به فرهنگ جهانی آن روز آگاهی کامل داشتند که این مسأله از دو منظر قابل بررسی است یکی اینکه حضرت رضا(ع) به عنوان امام نزد ما مطرح هستند و بر همه آنچه در عالم هست، احاطه دارند که از آن به علم لدنی امام تعبیر می‌شود، لذا محتوای پاسخ‌های امام برای ما مفید هستند.

مسأله دیگر اینکه امام یک انسان کامل است، یعنی شیوه‌ها و معیارهای صحیح در دست اوست، با حکمت برخورد می‌کند، هدفش در مسیر زندگی مشخص است و... اینها مسائلی است که احتیاج به علم لدنی ندارد، امّا برخی مسایل وجود دارد که معیارها را مشخص می‌کند که حق و باطل چیست و آن توسط علم خاص الهی فهمیده می‌شود. لذا این مناظرات بر هر دو بخش از علم امام استوار است و ما می‌توانیم از شیوه‌های امام استفاده کنیم، به هر حال ما باید با احیای سنت مناظره سالم هر چه بیشتر در جهت تقریب مذاهب و کم کردن تفرقه‌ها بکوشیم که اساساً یکی از ثمرات مهم مناظره این است که دو طرف بیشتر به نظرات یکدیگر آشنا می‌شوند و خیلی از فاصله‌ها از این طریق از بین خواهد رفت.

منبع: فارس